alimentów od dziadków
2024-07-19

Warunki i tryb orzeczenia alimentów od dziadków na rzecz dzieci (wnuków)

Małoletnie dzieci mogą dochodzić alimentów nie tylko od rodziców, ale także od dalszych krewnych, w tym dziadków. Stosowne regulacje w tym przedmiocie zawierają przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Ogólną zasadą jest to, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. (art. 133 § 1 kro). Jednocześnie, jeżeli rodzic nie wywiązuje się należycie ze swojego obowiązku, to istnieje możliwość ubiegania się o alimenty od dziadków. Zasady dotyczące zasądzania alimentów od dalszych krewnych są nieco inne od zasad alimentacji rodziców na rzecz dzieci.

Należy zwrócić uwagę na to, że obowiązek alimentacyjny dziadków ma charakter subsydiarny, co oznacza, że aktualizuje się on w momencie, w którym rodzice nie są w stanie wypełnić obowiązku alimentacyjnego. Dziadkowie nie mają również obowiązku ponosić w całości kosztów utrzymania i wychowania wnuka. Ich obowiązek ogranicza się do alimentacji w zakresie w jakim nie są w stanie tego uczynić rodzice, a także w zakresie w jakim pozwala na to ich sytuacja życiowa i materialna. Warunkiem umożliwiającym dochodzenie alimentów od dziadków jest pozostawanie przez dziecko w niedostatku. (art. 133 §  2 kro). Oznacza to, że jeżeli przykładowo matka (która na co dzień sprawuje opiekę nad dzieckiem) jest w stanie finansowo w pełni podołać kosztom utrzymania dziecka i to bez alimentów ze strony drugiego rodzica, to dziecko nie pozostaje w niedostatku, a tym samym zamyka się możliwość uzyskania alimentów od dziadków. Tym samym koniecznym elementem w pozwie o zasądzenie alimentów od dziadków będzie wykazanie, że dziecko pozostaje w niedostatku.

Pojęcie niedostatku, choć nie jest zdefiniowane wprost w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, to jest interpretowane jako stan, w którym uprawniony do alimentacji nie posiada środków na swoje utrzymanie bądź ma taką sytuację materialną, że nie jest w stanie zaspokoić wszystkich swoich usprawiedliwionych potrzeb.

Należy na uwadze mieć również treść art. 129 § 2 kro, według którego obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w tym samym stopniu w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. „Obowiązek alimentacyjny wobec dziecka „nie dzieli się” jak gdyby na część macierzystą i ojczystą i gdy ojciec nie jest w stanie sprostać swojemu obowiązkowi, nie znaczy to, że powinni go w tym wyręczać jego krewni. W takiej sytuacji obowiązek ten przechodzi przede wszystkim na drugiego rodzica, a gdyby ten nie mógł tego obowiązku w całości lub w części wykonać, zobowiązani będą w tej samej kolejności dziadkowie obu linii, tj. linii ojczystej i macierzystej” (A. Kawałko, H. Witczak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 129. )

Obowiązek alimentacyjny dziadków

Obowiązek alimentacyjny dziadków może polegać nie tylko na łożeniu kwoty alimentów, ale także na osobistych staraniach o utrzymanie i wychowanie dziecka – za zgodą zobowiązanego – podejmowanych w czasie, gdy np. matka dziecka pracuje zarobkowo (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 1973 r., sygn. III CRN 378/72)

Jeżeli dziecko pozwie wyłącznie jednego z dziadków, to Sąd powinien pouczyć powoda (art. 5 k.p.c.), który pozwał tylko jednego z zobowiązanych w tej samej kolejności, o możliwości zgłoszenia wniosku o wezwanie do wzięcia udziału w sprawie pozostałych dziadków, dotychczas niewystępujących po stronie pozwanej (art. 194 § 3 k.p.c.).

Sąd przy orzekaniu alimentów od dziadków na rzecz dziecka weźmie pod uwagę ich możliwości zarobkowe i majątkowe, tj. całą sytuację materialną. Dziadkowie powinni zatem wykazać jakie dochody aktualnie osiągają i z czego ten dochód wynika. Należy również wskazać na to, jakie ponosi się koszty utrzymania. W przypadku dziadków dziecka najczęściej mamy do czynienia z osobami pozostającymi na emeryturze, które zakończyły już swoją pracę zawodową. Oczywistym jest zatem to, że ich możliwości majątkowe i zarobkowe będą mniejsze niż w przypadku rodziców aktywnych zawodowo. Jeżeli pozwanym dziadkiem będzie dodatkowo osoba schorowana, która wymaga stałej opieki lekarskiej, a zatem ponosi ona koszty leczenia, lekarstw, zabiegów, to może okazać się, że sąd oddali powództwo wobec takiej osoby, ze względu na niemożliwość łożenia alimentów na wnuka bez ponoszenia uszczerbku na kosztach własnego utrzymania.

Wobec powyższego, należy wskazać, że istnieje możliwość uzyskania alimentów na dziecko od dalszych krewnych, jednakże ich uzyskanie jest nieco trudniejsze niż w przypadku rodziców, ze względu na to, że należy w pierwszej kolejności wykazać, że dziecko pozostaje w niedostatku, a z drugiej, że dziadkowie posiadają możliwości majątkowe i zarobkowe, aby ponosić koszt alimentów. W przypadku rodziców dziecka, to na nich ciąży ustawowy obowiązek utrzymania, a zatem nie ma konieczności wykazywania stanu niedostatku dziecka. Wówczas wskazuje się na zakres usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz na możliwości majątkowe i zarobkowe rodzica.

Zobacz również – Posiadanie przez dziecka majątku a alimenty