• sprawy o błąd medyczny,
  • sprawy o zadośćuczynienie i odszkodowanie,
  • reprezentacja w sprawach o zdarzenie medyczne przed Wojewódzkimi Komisjami ds. orzekania o zdarzeniach medycznych,
  • doradztwo dla lekarzy-dentystów w przedmiocie form zatrudnienia, prowadzenia działalności gospodarczej, zasad prowadzenia gabinetu stomatologicznego i inne wedle zapotrzebowania Klienta,
  • postępowanie przed Rzecznikiem Praw Pacjenta

 

Czym zajmuje się prawo medyczne?

Prawo medyczne jest stosunkowo niedawno wykształconą dziedziną prawa, które reguluje zasady funkcjonowania podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz udzielania pacjentom świadczeń zdrowotnych. Reguluje również zasady świadczenia usług z zakresu kosmetologii czy tzw. medycyny estetycznej, jak również wprowadzania na rynek i korzystania z produktów leczniczych, wyrobów medycznych i kosmetyków. Prawo medyczne obejmuje również regulacje dotyczące ochrony zdrowia psychicznego czy też dotyczące leków – prawo farmaceutyczne.

Jako podstawowe akty prawne z zakresu prawa medycznego należy wskazać:

Prawo medyczne - Radca Prawny Olsztyn

  1. Ustawę z dn. 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty,
  2. Ustawę z dn. 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej,
  3. Ustawę z dn. 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym,
  4. Ustawę z dn. 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej,
  5. Ustawę z dn. 27 sierpnia 2004 r.  o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
  6. Ustawę z dn. 6 września 2001 r. prawo farmaceutyczne,
  7. Ustawę z dn. 7 kwietnia 2022 r. o wyrobach medycznych, stanowiąca implementację prawa unijnego do polskiego porządku prawnego,
  8. Rozporządzenie PE i Rady (WE) nr 1223/2009 z dn. 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych,
  9. Ustawę z dn. 4 października 2018 r. o produktach kosmetycznych,
  10. Ustawę z dn. 17 sierpnia 2023 r.  o niektórych zawodach medycznych,
  11. Ustawę z dn. 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego,
  12. Ustawę z dn. 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,
  13. Ustawę z dn. 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Czym jest błąd medyczny? Czy jest tym samym co błąd lekarski?

Błąd medyczny jest pojęciem szerszym niż błąd lekarski. Błąd lekarski może popełnić jedynie lekarz. Jedynie błąd lekarski będzie tzw. błędem w sztuce. Błąd lekarski to działanie lub zaniechanie lekarza sprzeczne z zasadami aktualnej wiedzy medycznej w zakresie dla lekarza dostępnym. 

W każdym przypadku lekarz zobowiązany jest do starannego działania. Lekarz powinien postępować zgodnie ze standardami oraz zachowywać zasady ostrożności. Tzw. postępowanie lege artis to postępowanie zgodne z aktualnym stanem wiedzy oraz rzeczywistymi umiejętnościami danego lekarza. Błędy lekarskie dzielą się na błędy diagnostyczne (np. nierozpoznanie choroby albo stwierdzenie choroby nieistniejącej) i błędy terapeutyczne (czyli przyjęcie niewłaściwej metody lub sposobu leczenia, co często jest następstwem wcześniejszego błędu diagnostycznego).

Należy jednak pamiętać, że od lekarza nie można wymagać rzeczy niemożliwych i nie każde niepowodzenie w leczeniu skutkowało będzie możliwością uznania danego działania lub zaniechania lekarza za błąd lekarski czy nawet błąd medyczny. Niejednokrotnie mogą się również pojawić powikłania, czyli niepowodzenia medyczne niebędące skutkiem wadliwego leczenia. Wynikać one mogą np. z nietypowej reakcji organizmu pacjenta. Często są też objęte ryzykiem zabiegu.

Błędem lekarskim może być także np. naruszenie zasady proporcjonalności ryzyka zabiegu do celu terapeutycznego zabiegu. Wbrew pozorom błąd lekarski nie zdarza się wcale często. Przypadki błędów lekarskich to zaledwie kilkanaście procent spośród przyczyn szkód medycznych. Dużo częstszą przyczyną szkody jest błąd organizacyjny, np. w szpitalu. Zdarzenie takie może być za to błędem medycznym. Wystąpienie takiego błędu nie uniemożliwia dochodzenia roszczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, jednak nie można takiej sytuacji utożsamiać z wystąpieniem błędu lekarskiego.

Jakie są zasady odpowiedzialności cywilnej lekarza?

Lekarz co do zasady odpowiada na zasadzie winy. Medycyna jest nauką biologiczną, a więc lekarz nie jest zobowiązany co do zasady do osiągnięcia danego rezultatu, a do starannego działania. Pewne odmienności można zauważyć w odniesieniu do zabiegów medycyny estetycznej lub też części zabiegów stomatologicznych.

Dla ustalenia odpowiedzialności lekarza za dane zdarzenie muszą być spełnione trzy warunki: wystąpienie szkody, zaistnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem lekarza a szkodą oraz wystąpienie zdarzenia szkodzącego. Ciężar udowodnienia przed sądem, że te trzy warunki zostały spełnione, obciąża osobę domagającą się naprawienia szkody. Niejednokrotnie w tzw. procesach medycznych można korzystać z wielu ułatwień dowodowych, takich jak np. domniemania faktyczne. Szczegółowe zasady dochodzenia roszczeń związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych należy jednak ustalać indywidualnie w zależności od okoliczności danego przypadku. W wielu przypadkach nie jest to możliwe bez konsultacji prawnej z osobą zajmującą się zawodowo prawem medycznym, taką jak radca prawny specjalizujący się w prawie medycznym.

Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC) lekarzy

Każdy lekarz wykonujący zawód zobowiązany jest do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej – tzw. obowiązkowego OC. Ubezpieczenie takie ma służyć zaspokojeniu ewentualnych roszczeń pacjentów czy też innych podmiotów, z którymi lekarz współpracuje. Dokładny zakres ubezpieczenia uzależniony jest od zakresu umowy zawartej z ubezpieczycielem. Umowa taka może obejmować klauzule dodatkowe, rozszerzające odpowiedzialność ubezpieczyciela na nietypowe przypadki szkód lub też zwiększające sumę gwarancyjną. Każdorazowo zawierając umowę ubezpieczenia należy dokładnie zapoznać się z ogólnymi warunkami ubezpieczenia (OWU) oraz polisą. Niejednokrotnie zakłady ubezpieczeń wprowadzają do OWU własne definicje zdarzeń warunkujących wypłatę odszkodowania. Generalnie rzecz ujmując, suma gwarancyjna przewidziana przez obowiązkowe OC lekarzy i lekarzy dentystów co do zasady jest zbyt niska dla lekarzy zabiegowych.

Poza OC obowiązkowym lekarze mogą w związku z wykonywanym zawodem również skorzystać z ubezpieczeń dodatkowych, takich jak OC dobrowolne, ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków – NNW (szczególnie w zakresie zakażenia HIV czy WZW) czy też obejmujące ochronę w życiu prywatnym. Jednak to głównie obowiązkowe OC służy zaspokajaniu ewentualnych roszczeń pacjentów. Zaleca się wykupowanie ubezpieczenia dodatkowego w innym zakładzie ubezpieczeń.

W przypadku ewentualnej szkody wyrządzonej przez lekarza, pacjent może skierować swoje roszczenia zarówno wobec lekarza, jak i wobec ubezpieczyciela lekarza. Wybór należy do pacjenta. Decyzja o wyborze podmiotu pozwanego winna zostać poprzedzona drobiazgową analizą stanu faktycznego sprawy oraz oceną ryzyka danego sporu. W przypadku pozwania lekarza, posiadającego obowiązkowe ubezpieczenie OC, w większości przypadków ostatecznie i tak ewentualne odszkodowanie będzie wypłacał zakład ubezpieczeń. Dodatkowo, jeżeli pozwany zostanie lekarz, a nie zakład ubezpieczeń, w toku procesu i tak będzie konieczne wezwanie zakładu ubezpieczeń do udziału w takiej sprawie sądowej.

Co bardzo istotne, obowiązkowe ubezpieczenie OC nie obejmuje świadczeń innych niż świadczenia o charakterze terapeutycznym. Może więc nie obejmować świadczeń z zakresu kosmetologii lub medycyny estetycznej wykonywanej w celach innych niż terapeutyczne, tj. np. w celach jedynie estetycznych. Obowiązkowe OC nie obejmuje również odpowiedzialności z tytułu kar umownych czy szkód wyrządzonych przez osoby niemające kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych.

Jaką odpowiedzialność może ponosić lekarz?

W związku z wykonywaniem zawodu lekarz może ponosić:

  1. odpowiedzialność cywilną – obejmującą odszkodowanie i zadośćuczynienie,
  2. odpowiedzialność karną – obejmującą odpowiedzialność za przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu,
  3. odpowiedzialność zawodową, niekiedy zwaną także dyscyplinarną – obejmującą odpowiedzialność za przewinienia zawodowe,
  4. odpowiedzialność pracowniczą (porządkową, materialną lub dyscyplinarną) – jeśli lekarz jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

Prawa pacjenta – indywidualne i zbiorowe

W polskim systemie prawnym pacjentom przysługuje szereg praw. Wśród praw indywidualnych wymienić można prawo pacjenta do kontaktu z innymi osobami oraz prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej. Prawo do kontaktu z innymi osobami znajduje zastosowanie głównie w szpitalach. Dotyczy kontaktu osobistego, telefonicznego, korespondencyjnego, jak również prawa do odmowy kontaktu. Ograniczone może zostać jedynie w przypadku zagrożenia epidemicznego, ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów czy ze względu na możliwości organizacyjne podmiotu. Z kolei prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej umożliwia świadczenie takiej opieki na podstawie umowy cywilnoprawnej zawieranej z pacjentem. Taka możliwość została przewidziana dla pacjentów małoletnich, pacjentów ze znacznym stopniem niepełnosprawności czy kobiet w ciąży lub w okresie porodu i połogu. Obejmuje ona również prawo do pobytu wraz z przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym. Taką dodatkową opiekę mogą sprawować pielęgniarka, położna, osoba bliska ale też każda osoba wskazana przez pacjenta. Co ważne, dodatkowa opieka pielęgnacyjna nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Zasady świadczenia dodatkowej opieki pielęgnacyjnej w danym podmiocie ustalone są zazwyczaj w regulaminie podmiotu leczniczego. Pacjentowi zawsze przysługuje prawo do poszanowania intymności i godności.

Inspiracją dla prawnego uregulowania ochrony zbiorowych praw pacjentów były regulacje dotyczące ochrony konsumentów. Praktyka naruszająca zbiorowe prawa pacjentów dotyczyć może tylko podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych; nie ma jednak znaczenia źródło finansowania takiego podmiotu. Obejmuje działania intencjonalne, celowe lub zaniechania, w tym także niedopełnienie należytej staranności. Chodzić może również o samo ryzyko zaistnienia naruszenia. Jest to ochrona bardzie systemowa aniżeli dotycząca wystąpienia czyjejś realnej szkody.

Jako przykłady praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów można wskazać: rejonizację powodującą odmowę przyjęcia do szpitala, niezapewnienie znieczulenia zewnątrzoponowego w trakcie porodu ze względu na zbyt małą liczbę anestezjologów (czy też jakiekolwiek inne niezapewnienie właściwej obsady lekarskiej), ekstremalnie ograniczone godziny odwiedzin chorych, brak kontaktu telefonicznego z przychodnią, brak możliwości zarejestrowania się do lekarza, brak realizacji standardu teleporady, zakaz odwiedzin pacjentów (w szczególności pacjentów małoletnich), wstrzymanie porodów rodzinnych w czasie pandemii itp.

Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) nie może być podmiotem naruszającym zbiorowe prawa pacjentów.

Postępowanie w przedmiocie naruszenia zbiorowych praw pacjenta zakończone jest wydaniem decyzji przez Rzecznika Praw Pacjenta.

Jak ważna jest dokumentacja medyczna?

Dokumentacja medyczna jest podstawowym dowodem w jakichkolwiek postępowaniach dotyczących nieprawidłowości przy leczeniu czy realizacji świadczeń zdrowotnych, nawet z udziałem NFZ. Jej znaczenie dowodowe jest nieocenione. Nie każdy jednak dokument zawierający informacje o stanie zdrowia stanowi dokumentację medyczną.

Dokumentacja medyczna dowodzi działań lub zaniechań lekarzy, okoliczności wizyty, informacji przedstawionych przez pacjenta, prawidłowości zlecenia lub prawidłowości wykonania zlecenia, wpływu konkretnych zdarzeń na stan zdrowia pacjenta, stawienia się przez pacjenta lub niestawiennictwa pacjenta na danej umówionej wizycie.

Jak i komu może pomóc radca prawny zajmujący się prawem medycznym?

Radca prawny zajmujący się prawem medycznym i specjalizujący się w prawie medycznym może świadczyć swoje usługi prawne i wspierać zarówno pacjentów, jak i lekarzy czy stosowne jednostki – jak szpitale czy przychodnie.

Taki radca prawny może pomóc pacjentom w dochodzeniu roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie związanych z błędem lekarskim lub medycznym czy też reprezentować prawa pokrzywdzonego pacjenta lub jego najbliższych w ewentualnym postępowaniu karnym lub zawodowym przed lokalną izbą lekarską.

Lekarzom i osobom wykonującym zawody medyczne radca prawny zajmujący się prawem medycznym może pomóc doradzając w zakresie prawidłowości sporządzania dokumentacji medycznej, w sprawach pracowniczych czy dotyczących realizacji umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych, kontraktowania z Narodowym Funduszem Zdrowia lub poprzez reprezentację w postępowaniach sądowych – cywilnych i karnych czy związanych z odpowiedzialnością zawodową. Doradztwo obejmuje również pomoc w wyborze najkorzystniejszej formy prowadzenia działalności oraz kwestiach organizacyjnych związanych z prowadzeniem gabinetu, jak na przykład spełnianie wymagań organizacyjno-prawnych dotyczących pomieszczeń i urządzeń podmiotu wykonującego działalność leczniczą.

Radca prawny specjalizujący się w prawie medycznym może również pomóc wszelkim osobom wykonującym zabiegi kosmetyczne, prowadzącym salony kosmetyczne czy udzielającym świadczeń z zakresu medycyny estetycznej. Medycyna estetyczna jest w ostatnich czasach bardzo popularna. Wykonywanie zabiegów takich jak osocze bogatopłytkowe, modelowanie ust, liposukcja, stosowanie toksyny botulinowej (botoksu), modelowanie twarzy, lipoliza, zabiegi laserowe itp. obarczone jest niejednokrotnie dużym ryzykiem, zaś zasady odpowiedzialności osób wykonujących tego typu zabiegi są odmienne od zasad standardowych. Są one bowiem dużo surowsze.

Nasza kancelaria radcy prawnego w Olsztynie świadczy pomoc wszystkim wyżej wskazanym podmiotom, ze szczególnym uwzględnieniem stomatologów i gabinetów stomatologicznych.