Alimenty – warunki orzekania
2024-07-19

Alimenty – warunki orzekania

Obowiązek alimentacyjny został uregulowany w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zgodnie z art. 135 § 1 kro „zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.” „Górną granicą świadczeń alimentacyjnych są zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego (art. 135 § 1 k.r.op.), choćby nawet nie zostały w tych granicach pokryte wszystkie usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentacji.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1972 r., III CRN 470/71)

Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego

Wśród usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego wskazuje się koszty zapewnienia mieszkania, wyżywienia, higieny, leczenia. W przypadku dzieci usprawiedliwionymi potrzebami będą koszty nauki, dodatkowych zajęć, wyjazdów wakacyjnych, koszty związane z zainteresowaniami i talentami dziecka np. koszt zajęć sportowych, czy muzycznych. Do usprawiedliwionych potrzeb należą również koszty wypoczynku i rozrywki, czyli np. wyjścia do kina, koncerty, zakup gier, książek, wyjść towarzyskich.

Zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego

W orzecznictwie przyjmuje się, że wyłącznie „brak po stronie zobowiązanego jakichkolwiek możliwości zarobkowych i majątkowych zwalnia go od obowiązku świadczeń alimentacyjnych” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1177/99). W każdym innym przypadku, wobec posiadania nawet skromnych możliwości majątkowych zobowiązany do alimentacji będzie zobligowany do łożenia alimentów na rzecz małoletnich dzieci.

Możliwości zobowiązanego ustalane są nie na podstawie rzeczywistych zarobków i dochodów, a na podstawie zarobków i dochodów uzyskiwanych przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych. Ponadto dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie (uchwała Sądu Najwyższego cała izba SN – Izba Cywilna i Administracyjna (z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86). W powołanej uchwale Sąd przesądził, iż „przez ustawowe określenie „możliwości zarobkowe i majątkowe” rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz te zarobki i te dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych.”

Sąd przy orzekaniu alimentów weźmie pod uwagę dotychczas uzyskiwane zarobki i dochody, jako że strona może argumentować, iż wyrażają one jego możliwości zarobkowe. Ponadto, Sąd pod uwagę weźmie dotychczasowe wykształcenie, prace dotychczas wykonane. W orzecznictwie podnosi się, że przypadkami, w których zobowiązany jest w stanie uzyskać zarobki, ale ich nie uzyskuje z przyczyn niezasługujących na usprawiedliwienie są: nie wykonywanie wyuczonego i dobrze wynagradzanego zawodu, podejmowanie pracy w niepełnym wymiarze godzin, bądź dorywczej (uchwała SN (CI) z dnia 16 grudnia 1987 r., sygn. III CZP 91/86)

Co więcej, ustawodawca w art. 136 kro przewidział zasadę, zgodnie z którą „jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.” Powyższa reguła również ma na celu ochronę osoby uprawnione do alimentacji przed ewentualnym nieuzasadnionym jego zaniżaniem.

W każdym razie sprawa oceny możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego do alimentacji będzie oceniana przez Sąd indywidualnie z uwzględnieniem wszelkich okoliczności sprawy.

Moment wygaśnięcia alimentów

Radca prawny Olsztyn

Moment wygaśnięcia alimentów od rodziców na rzecz dzieci

Zgodnie z art. 133 § 1 kro „rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.”

 

Przyjmuje się zatem, że kryterium pozwalającym na stwierdzenie, że obowiązek alimentacyjny wygasł jest fakt samodzielnego utrzymywania się dziecka, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na jego utrzymanie. Powszechnie przyjmuje się, że tego kryterium nie stosuje się jednak do dziecka małoletniego (A. Sylwestrzak, Obowiązki dziecka wobec rodziców, RPEiS 2001/3, s. 65–66.)

Wartym zauważenia jest fakt, że nawet w momencie w którym pełnoletnie dziecko uzyskuje dochód z pracy zawodowej, renty inwalidzkiej, zasiłku dla bezrobotnych, to okoliczności te nie skutkują automatycznym ustaniem obowiązku alimentacyjnego. Taka sytuacja wpłynąć może na obniżenie świadczeń alimentacyjnego, jeżeli uzyskiwane dochody nie są wystarczające na utrzymanie się dziecka. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2002 r., sygn. V CKN 1032/00)

Jednocześnie orzecznictwo sądów prezentuje pogląd, wedle którego rodzice nie mogą oczekiwać od pełnoletniego dziecka, które wykazuje chęć dalszej nauki i ma ku temu zdolności, aby zrezygnowało ze swoich planów i podjęło pracę zarobkową w celu wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1999 r., sygn. III CKN 1175/98).

Należy również pamiętać o tym, że jeżeli pełnoletnie dziecko zaniedbuje naukę na studiach, nie robi postępów, powtarza lata studiów, czy też corocznie rozpoczyna nowy kierunek studiów to rodzice mają możliwość uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2001 r., sygn. II CKN 40/99). Jednakże w postępowaniu muszą być przedłożone dowody świadczące o zawinionej winie dziecka w braku postępów w nauce.

Zapraszam do zapoznania się z ofertą – Obsługi postępowań sądowych

Zatem, w przypadku dzieci niepełnosprawnych bądź chorujących na chorobę, która uniemożliwia podjęcie samodzielnego zarobkowania, obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci będzie trwał w niektórych przypadkach nawet całe życie.

Tabele dotyczące obowiązku alimentacyjnego na dzieci

Aktualnie nie istnieją żadne oficjalne tabele dotyczące alimentów na dzieci, jednakże jak wynika z informacji znajdujących się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości została powołana grupa robocza, która zajmie się opracowaniem krajowych tablic alimentacyjnych. Wskazuje się jednak, że tablice nie będą stanowiły źródła prawa, a zatem sądy w dalszym ciągu będą mogły orzekać wysokość alimentów na podstawie potrzeb dziecka.

Planowana jest ponadto kompleksowa nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a wśród nowych rozwiązań mogą pojawić się również tzw. alimenty natychmiastowe, które uzależnione byłyby od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Podsumowanie

Podsumowując, Sąd orzeka alimenty biorąc z jednej strony pod uwagę usprawiedliwione potrzeby uprawnionego a z drugiej zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego. Obie przesłanki są szeroko interpretowane przez sądy, a orzekanie o alimentach ma wysoce zindywidualizowany charakter, co oznacza, że różne dzieci mogą mieć zasądzoną inna kwotę alimentów. Nawet rodzeństwo, tj. dzieci pochodzące od tych samych rodziców, mogą mieć zasądzoną inną kwotę tytułem alimentów ze względu na inne usprawiedliwione potrzeby.