Blog

1.Informacje wstępne

Zagadnienie wypadku przy pracy, jego definicji i równoważnych z nim zdarzeń reguluje ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z art. 3 ust. 1 w/w ustawy wypadkiem jest zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć oraz które pozostaje w związku z pracą.[1]

Prawodawca przewidział jednak w art. 3 ust. 2 i n. ustawy wypadkowej możliwość zajścia zdarzeń niewypełniających w wystarczający sposób przesłanek z ust. 1, ale traktowanych w sposób równoważny z wypadkiem przy pracy w „tradycyjnym” tego słowa znaczeniu.

Takimi zdarzeniami są:

– wypadek w czasie podróży służbowej, chyba że został on spowodowany postępowaniem pracownika niezwiązanym z powierzonymi zadaniami

– wypadek podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony

– wypadek przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe

– nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego podczas[2]:

– uprawiania sportów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe

– wykonywania odpłatnej pracy na podst. skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania

– pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenia

– odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendiom w okresie odbywania tego szkolenia […]

– wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy                  na rzecz tych spółdzielni

– wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia

– wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3

– współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia

– wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych

– wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych

– wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi

– odbywania służby zastępczej

– nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego przez słuchaczy pobierających stypendium

– kształcenia się w szkole doktorskiej przez doktorantów otrzymujących stypendium

– wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka                    została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy

2.Podobieństwa i różnice

Art. 3 ust. 2 omawianej ustawy, definiujący wydarzenie zrównane z wypadkiem przy pracy, należy rozumować w ścisłym powiązaniu z ust. 1. Oznacza to, że wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy jest także nagłym zdarzeniem wywołanym przyczyną zewnętrzną i powodujący uraz lub śmierć. Szkody doznane przez ubezpieczonego pracownika mają związek z pracą w tym sensie, że doszło do nich w wyniku zadziałania przyczyny zewnętrznej w innych okolicznościach niż w miejscu i czasie pracy luz w związku z wykonaniem tej pracy.[3]

Jeżeli zaś idzie o wydarzenia opisane w art. 3 ust. 3 przedmiotowej ustawy, tak jak w przypadkach wcześniej opisanych, są one nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną oraz powodujące uraz lub śmierć. Pomimo, że podstawą do ustalenia czy omawiane zdarzenia (wypadki przy treningach sportowych, pełnieniu mandatu posła etc.) są wypadkami równoważnymi z wypadkami „tradycyjnymi” jest fakt ubezpieczenia poszkodowanego, a nie zatrudnienia, związek ten może polegać na tym, że:

– zdarzenie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z aktywnością będącą podstawą ubezpieczenia

– zdarzenie pozostaje w przypadkowym związku przyczynowym z tą aktywnością

– zdarzenie nie pozostaje w związku przyczynowym z tą aktywnością, lecz jedynie w związku czasowym[4]

Kwestia związku przyczynowego zdarzenia z sytuacjami zrównanymi z pracą wygląda podobnie do omówionych w poprzednim akapicie tzw. zdarzeń niepracowniczych, tj.:

– zdarzenie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z tymi sytuacjami;

– zdarzenie pozostaje w przypadkowym związku przyczynowym z tymi sytuacjami;

– zdarzenie nie pozostaje w związku przyczynowym z tymi sytuacjami, lecz jedynie w związku czasowym i miejscowym.

Konstrukcja wypadku przy pracy i wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy oparta jest na wspólnych elementach definicyjnych (nagłość, przyczyna zewnętrzna, uraz lub śmierć), jednak odmienny jest zakres okoliczności oraz tytułów ubezpieczeniowych, w których mogą one wystąpić. Różnice te mają charakter funkcjonalny i rozszerzający, co znajduje uzasadnienie aksjologiczne – ochroną ubezpieczeniową objęto nie tylko wypadki „klasyczne”, ale i te pozostające w szerszym związku z pracą lub tytułem ubezpieczenia.

Przygotował Filip Dąbrowski

[1] S. Samol [w:] D. E. Lach, K. Ślebzak, S. Samol, Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Komentarz, Warszawa 2024, art. 3; pkt 2.

[2] Tamże; pkt 9.

[3] K. Walczak (red.), Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2024

[4] Tamże