Wypadek przy pracy a wypadek w drodze do pracy
1. Wypadek przy pracy – definicja legalna
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło:
– podczas wykonywania zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
– podczas wykonywania czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
– w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązków.
Przesłanki wypadku przy pracy muszą być spełnione łącznie. Definicja wypadku przy pracy obejmuje zarówno związek czasowy i miejscowy z pracą, jak i związek funkcjonalny, który może mieć znaczenie, gdy inne związki są trudne do ustalenia. Istotne znaczenie ma też kwalifikacja „nagłości” – zdarzenie nie powinno trwać dłużej niż jedna dniówka robocza. Uraz może mieć charakter fizyczny lub psychiczny, a zewnętrzna przyczyna nie musi być jedyna – mogą działać przyczyny złożone.[1]
2.Wypadek w drodze do pracy lub z pracy – regulacja odrębna
Wypadki w drodze do pracy lub z pracy nie są kwalifikowane jako wypadki przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy. Jednakże, na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 57b ust. 2 u.s.u.s.), mogą stanowić podstawę do uzyskania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego, nie zaś świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.
3.Podobieństwa
Zarówno wypadek przy pracy, jak i wypadek w drodze do pracy:
– mają charakter nagły,
– są wywołane przyczyną zewnętrzną,
– skutkują urazem lub śmiercią,
– wymagają ustalenia dokumentacyjnego,
– są objęte systemem ubezpieczeń społecznych (choć w różnym zakresie).
4.Różnice
| Kryterium | Wypadek przy pracy | Wypadek w drodze do pracy |
| Podstawa prawna | Art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej | Art. 57b ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych |
| Rodzaj ubezpieczenia | Ubezpieczenie wypadkowe | Ubezpieczenie chorobowe |
| Zakres świadczeń | Pełny (zasiłek, odszkodowanie, renta) | Ograniczony (zasiłek chorobowy) |
| Związek z pracą | Czasowy, miejscowy lub funkcjonalny | Brak – dotyczy tylko fizycznej drogi |
| Odpowiedzialność pracodawcy | Możliwa | Wyłączona |
| Organ ustalający | Pracodawca | ZUS |
Wypadek w drodze do pracy nie jest wypadkiem przy pracy i stanowi odrębną kategorię prawną. Ochrona ubezpieczeniowa w jego przypadku jest ograniczona i nie obejmuje świadczeń typowych dla ubezpieczenia wypadkowego. Warunkiem uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy jest nieprzerwana, najkrótsza trasa między miejscem zamieszkania a zakładem pracy. Jej naruszenie wyłącza możliwość uzyskania świadczeń.
Dla wypadku w drodze do pracy kluczowe jest niezakłócone, bezpośrednie przemieszczenie się najkrótszą trasą. Odstępstwa, takie jak zakupy, odwiedziny, czy nawet zbyt długi postój, mogą prowadzić do odmowy uznania wypadku za objęty ochroną.
Pomimo formalnych podobieństw między wypadkiem przy pracy a wypadkiem w drodze do pracy, różnice między nimi są zasadnicze. Wypadek w drodze do pracy nie jest objęty ustawą wypadkową, lecz regulacjami odrębnymi i skutkuje węższym zakresem ochrony. Pracownik nie korzysta z pełnych świadczeń wypadkowych, a odpowiedzialność za ustalenie zdarzenia spoczywa na ZUS. Dla uzyskania ochrony w takim przypadku kluczowe jest przestrzeganie wymogów ustawowych dotyczących charakteru i przebiegu drogi do pracy.
Przygotował Filip Dąbrowski
[1] S. Samol [w:] D. E. Lach, K. Ślebzak, S. Samol, Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Komentarz, Warszawa 2024, art. 3.