Blog

Pozbawienie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców

Sytuacja jest stosunkowo prosta, gdy jeden z rodziców jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Zaznaczyć jednak należy, że pozbawienie władzy rodzicielskiej następuje na mocy orzeczenia właściwego sądu. Skutkiem pozbawienia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców jest przysługiwanie władzy rodzicielskiej drugiemu z rodziców.[1] Oznacza to, że w istocie „pełnia” władzy rodzicielskiej przysługuje jednemu z rodziców, tj. niepozbawionemu władzy rodzicielskiej. To wyłącznie ten rodzic będzie decydował o wszystkich istotnych sprawach dziecka – w tym jego wyjazdach wakacyjnych. Drugi z rodziców nie może rościć sobie prawa o decydowaniu o sprawach dotyczących dziecka, gdyż nie ma ku temu podstaw.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców

Często zdarzyć się może również tak, że władza rodzicielska jednego z rodziców jest ograniczona. W orzeczeniu sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej wskazane będą jednak określone obowiązki i uprawniania w stosunku do osoby dziecka, co do których rodzic, którego władza rodzicielska jest ograniczona, może współdecydować. Najczęściej wśród takich uprawnień będzie możliwość decydowania np. o dłuższych wyjazdach wakacyjnych przekraczających przykładowo 7 dni. Oznacza to, że rodzic, którego władza rodzicielska jest ograniczona w dalszym ciągu ma możliwość współdecydowania o wyjeździe dziecka na dłuższe wczasy.

Przysługiwanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom

Władza rodzicielska może przysługiwać obojgu rodzicom, nawet jeżeli ci żyją w rozłączeniu. Sąd nie ma bowiem obowiązku „automatycznego” ograniczania władzy rodzicielskiej, tylko dlatego że rodzice dziecka się rozstali. Jak w każdej sprawie dotyczącej małoletnich – sąd przede wszystkim kieruje się dobrem dziecka, dlatego też może nie ograniczać władzy, a pozostawić ją obojgu rodzicom.

Co należy zrobić przed planowanym wyjazdem wakacyjnym dziecka?

Konieczność uzgadniania między rodzicami planowanych wyjazdów dziecka nastąpi tylko w razie przysługiwania władzy obojgu rodzicom, bądź ograniczenia tej władzy jednemu z rodziców do m.in. współdecydowania o wyjazdach dziecka na dłuższy okres.

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, „o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy[2]”. W orzecznictwie wskazuje się, że taką istotną sprawą dziecka jest wyjazd dziecka za granicę – i to zarówno na stałe, jak i na pobyt czasowy. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dn. 11.10.1963 r., III CO 23/63: „Na wyjazd za granicę małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku orzekającym rozwód powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej potrzebne jest oświadczenie o zgodzie drugiego z rodziców, który nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej, a w razie niemożności uzyskania takiego oświadczenia – zezwolenie władzy opiekuńczej.[3]”

Jak wynika z powyższego, konieczne jest wspólne uzgodnienie pomiędzy rodzicami wyjazdów wakacyjnych dziecka. Mało tego, niezbędne jest oświadczenie drugiego rodzica o wyrażeniu zgody na taki dłuższy wyjazd. Najlepiej byłoby gdyby zgoda rodzica przyjęła postać pisemnego oświadczenia z własnoręcznym podpisem. Może przyjąć formę również oświadczenia w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Obecne przepisy prawne nie precyzują, w jakiej formie powinna być ona udzielona oraz jakie konkretnie elementy powinna zawierać taka zgoda. Wydaje się jednak, że zgoda powinna zawierać dane dziecka i rodziców, oświadczenie o zgodzie zawierające miejsce wypoczynku i ewentualnie okres planowanego wyjazdu.

Jeżeli rodzice nie mogą dojść do porozumienia w powyższej sprawie, to rodzic, który chciałby zabrać dziecko na dłuższe wakacje może skierować odpowiedni wniosek do sądu opiekuńczego. Wówczas sąd kierując się dobrem dziecka, oceni czy zasadne jest wyrażenie zgody na wyjazd wakacyjny małoletniego.

Z punktu widzenia rodzica i dziecka najlepiej byłoby porozumieć się z rodzicem, który odmawia wyrażenia zgody bez udziału sądu – dlatego że najczęściej postępowanie sądowe jest stosunkowo długotrwałe. W sytuacji konfliktowej, przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego warto rozważyć inne formy np. rozmowę przy obecności mediatora, psychologa – być może taka rozmowa przyniesie oczekiwany rezultat.

Skutki wyjazdu z dzieckiem za granicę bez zgody drugiego z rodziców

Rodzic, który nie uzyskał pisemnej zgody drugiego z rodziców na wyjazd ich dziecka nie powinien ryzykować i mimo to próbować wyjechać. Jeżeli rodzice są bardzo skonfliktowani, a jeden z rodziców wyraźnie oponuje przed wyjazdem dziecka, to może on nawet zawiadomić odpowiednie służby np. Policję, Straż Graniczną, przez co wyjazd i tak nie dojdzie do skutku.

Co więcej, w obliczu takiej sytuacji, może zostać wszczęte postępowanie przed sądem rodzinnym. W jego następstwie może zostać wydane orzeczenie np. zmieniające dotychczasowy zakres władzy rodzicielskiej.

Jeżeli jednak rodzic i dziecko zdołają opuścić granice Polski, to niewykluczone, że może zostać wszczęta procedura w trybie uregulowanym w Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r., gdyż rodzic, który pozostał w Polsce może zgłosić uprowadzenie dziecka.

Podsumowując konieczne jest dopełnienie formalności w postaci uzyskania zgody drugiego z rodziców na wyjazd zagraniczny dziecka. W razie niemożliwości porozumienia się z rodzicem należy skierować sprawę do sądu. Zrezygnowanie z tego rodzaju ścieżki i samowolne zabranie dziecka na dłuższy wyjazd, może mieć szereg negatywnych konsekwencji, z postępowaniem przed sądem opiekuńczym włącznie.

[1] art. 94 § 1 kro

[2] art. 97 § 2 kro

[3] Podobnie orzeczono w postanowieniu Sądu Najwyższego z dn. 6.03.1985 r., III CRN 19/85: „Wyjazd dziecka za granicę w celu spędzenia tam wakacji, jako należący do istotnych spraw dziecka wymaga zgody obojga rodziców, wykonujących władzę rodzicielską, a w braku takiej zgody orzeczenia sądu opiekuńczego.”