Blog

Konsekwencje wynikające z prawa rodzinnego

Władza rodzicielska oznacza w szczególności prawo i obowiązek rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.[1] Pieczę nad osobą dziecka należy rozumieć jako „dbałość o kogoś lub o coś, opiekę nad kimś lub czymś, troskliwość. W sensie prawnym pojęcie pieczy rozumiane jest jako całokształt starań rodziców o sprawy osobiste (i majątkowe) dziecka.[2]”

Z władzy rodzicielskiej wypływa więc obowiązek zapewnienia odpowiedniej opieki dziecku.

Rodzic, który regularnie bądź nawet sporadycznie spożywa alkohol przy dziecku może nie być w stanie zapewnić dziecku odpowiedniej opieki. W skrajnym przypadku – kiedy to pozostaje w stanie upojenia alkoholowego, o sprawowaniu jakiejkolwiek opieki nad dzieckiem nie może być mowy. Jeżeli jednak jest po prostu w stanie po spożyciu alkoholu bądź nietrzeźwości może nie być w stanie odpowiednio zareagować na to, co właśnie dzieci i np. temu zapobiec. Czas reakcji takiego rodzica może być znacznie wydłużony.

Jeżeli zostaną zaalarmowane odpowiednie władze (np. Policja), a następnie na jaw wyjdzie stan nietrzeźwości rodziców w czasie sprawowania przez nich opieki nad dziećmi – może zostać zawiadomiony o zaistniałej sytuacji sąd opiekuńczy, tj. sąd rodzinny wydział rodziny i nieletnich. Art. 572 § 1 kodeksu postępowania cywilnego stanowi obowiązek zawiadomienia sądu opiekuńczego o zdarzeniu uzasadniającym wszczęcie postępowania przez sąd z urzędu. Obowiązek ten skierowany jest do organów Policji, urzędów stanu cywilnego, sądów, prokuratur, notariuszy, komorników, organów samorządu i administracji rządowej, placówek oświatowych, opiekunów społecznych oraz organizacji i zakładów zajmujących się opieką nad dziećmi lub osobami psychicznie chorymi.

Tak więc nie tylko Policja może zawiadomić właściwy sąd opiekuńczy, ale także m.in. placówka edukacyjna, do której uczęszcza dziecko, jeżeli dowiedzą się oni o przypadkach spożywania przez rodziców alkoholu w trakcie sprawowania nad nimi opieki.

Co może zrobić sąd opiekuńczy po otrzymaniu zawiadomienia?

Sąd opiekuńczy po otrzymaniu zawiadomienia może wszcząć odpowiednią procedurę w zależności od tego, co uzna za odpowiednie w danej sprawie. Priorytetem jest bowiem dobro dziecka – podlega ono szczególnej prawnej ochronie.

W skrajnych przypadkach sąd może uznać za właściwe odebranie władzy rodzicielskiej rodzicom. Takie rozwiązanie dzieje się w wyjątkowych przypadkach. Przesłanką do odebrania władzy rodzicielskiej nadużywanie władzy rodzicielskiej albo rażące zaniedbania obowiązków rodzicielskich względem dziecka.[3] Do odebrania władzy rodzicielskiej może więc dojść, gdy rodzice nagminnie spożywają alkohol w trakcie sprawowania opieki nad dziećmi przez co rażąco zaniedbują swe obowiązki.

Jeżeli sąd dojdzie do przekonania, że dobro dziecka jest zagrożone może wydać różne zarządzenia. Może skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń[4], poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,[5] czy też nawet zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej.[6]

Wobec powyższego, rodzice, którzy spożywają alkohol w trakcie sprawowania opieki nad dzieckiem mogą narażać dobro dziecka na uszczerbek, a to spotkać się może z odpowiednią reakcją sądu opiekuńczego, który stoi na straży dobra dziecka.

Konsekwencje wynikające z prawa karnego

Na rodzicach ciąży obowiązek sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, który w razie jego zaniedbania może być przedmiotem postępowania karnego.

Jeżeli dojdzie do sytuacji, w której nieletni popełni m.in. przestępstwo, bądź wykroczenie wskazujące na jego demoralizację, do którego doszło wskutek rażącego zaniedbania obowiązków wynikających z władzy rodzicielskiej to rodzice mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej. Czyn taki stanowić będzie wykroczenie zagrożony karą grzywny albo karze nagany.[7] Grzywna wymierzana jest w wysokości od 20 do 5.000 zł.[8] Dodatkowo, jeżeli nieletni wyrządził szkodę, możliwe jest orzeczenie nawiązki do 1.000 zł.[9]

Rodzice, którzy są w stanie nietrzeźwości mogą doprowadzić do przebywania dziecka w okolicznościach niebezpiecznych dla zdrowia człowieka. Takimi niebezpiecznymi okolicznościami może być np. wyjście małego dziecka bez nadzoru poza dom, na ulicę, doprowadzenie przez dziecko do jakiegoś wypadku np. groźnego zranienia się przez nie ostrymi narzędziami itp. Jeżeli taka sytuacja będzie dotyczyła dziecka do lat 7 albo dziecka niezdolnego do rozpoznania albo obronienia się przed niebezpieczeństwem stanowić to może wykroczenie zagrożone kara grzywny albo nagany.[10]

W przypadku groźniejszych sytuacji, rodzice mogą ponieść odpowiedzialność karną na narażenie dziecka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Taki czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.[11] W razie nieumyślności przepisy przewidują łagodniejszy wymiar kary, tj. karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.[12] W razie jednak gdyby rodzic dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo dziecku nie podlega on karze.[13]

Samo spożywanie alkoholu w czasie sprawowania opieki nad dzieckiem nie stanowi przestępstwa. Może być ocenione jednak jako zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich, przez co może zostać wszczęte odpowiednie postępowanie przez sąd opiekuńczy. W niektórych przypadkach zaniedbanie obowiązków rodzicielskich może skutkować odpowiedzialnością karną.

Rodzice mają obowiązek zapewnienia dziecku odpowiedniej opieki. Najlepiej, aby dbali o to, aby co najmniej jedno z nich było zawsze trzeźwe w czasie opiekowania się dzieckiem. Jeżeli zaś oboje wybierają się na spotkanie towarzyskie, gdzie mają zamiar napić się alkoholu powinni zapewnić dziecku odpowiednią opieką ze strony innych osób, np. krewnych bądź opiekunki.

[1] art. 95 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy

[2] M. Kosek [w:] W. Stojanowska, M. Kosek, Komentarz do niektórych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego [w:] Nowelizacja prawa rodzinnego na podstawie ustaw z 6 listopada 2008 r. i 10 czerwca 2010 r. Analiza. Wykładnia. Komentarz, Warszawa 2011, art. 95

[3] art. 111 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy

[4] art. 109 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy

[5] art. 109 § 2 pkt 3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy

[6] art. 109 § 2 pkt 5 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy

[7] art. 105 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń

[8] art. 24 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń

[9] art. 105 § 3 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń

[10] art. 106 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń

[11] art. 160 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

[12] art. 160 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

[13] art. 160 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny