Blog

1.Uwagi ogólne

Kodeks pracy co do zasady reguluje obowiązki pracodawcy wobec pracowników pozostających z nim w stosunku pracy. Jednakże na mocy art. 304 i 304¹ k.p., wybrane obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zostały rozciągnięte również na osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym w szczególności zleceniobiorców. Oznacza to, że zleceniodawca jako podmiot powierzający wykonywanie pracy, również ponosi określone obowiązki bhp względem osób świadczących pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Zgodnie z art. 304 § 1 i 3 k.p., zleceniodawcy jako podmioty organizujące pracę osób fizycznych na podstawie umów cywilnoprawnych są zobowiązani do:

– zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w miejscu wykonywania zlecenia, o ile praca odbywa się w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez zleceniodawcę;

– stosowania odpowiednio art. 207 § 2 k.p., a więc:

– organizowania pracy w sposób bezpieczny,

– reagowania na zagrożenia,

– informowania o zagrożeniach,

– instruowania i pouczania zleceniobiorców o bhp.

Z literalnego brzmienia wynika, że obowiązki te mają charakter ograniczony – stosuje się je odpowiednio, co pozostawia pewną swobodę interpretacyjną i wymaga dostosowania do konkretnych warunków pracy.[1]

2.Odpowiedzialność zleceniodawcy za stan bhp.

W doktrynie wskazuje się, że art. 304 k.p. stanowi materialnoprawną podstawę odpowiedzialności zleceniodawcy. Ugruntowanie znajduje to w orzecznictwie (wyrok SA w Łodzi z 17.01.2013 r., I ACa 1015/12), które uznaje, że zaniechanie pouczenia zleceniobiorcy o zasadach bhp może stanowić podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej zleceniodawcy, nawet w sytuacji, gdy wykonawca nie jest pracownikiem.[2]

3.Zakres obowiązków w praktyce.

Zleceniodawca powinien co najmniej:

– przeprowadzić instruktaż stanowiskowy lub ogólny w zakresie bhp (jeśli rodzaj pracy tego wymaga),

– zapewnić dostęp do środków ochrony indywidualnej (jeśli są wymagane),

– informować o zagrożeniach oraz osobach odpowiedzialnych za udzielanie pierwszej pomocy (art. 209¹ k.p.),

– w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia – poinformować zleceniobiorców i wydać odpowiednie polecenia (art. 209²–209³ k.p.)[3]

Zleceniodawca powinien także pamiętać o obowiązku współdziałania z innymi podmiotami, jeśli na danym terenie wykonują prace zleceniobiorcy różnych zleceniodawców lub równolegle zatrudnieni są pracownicy etatowi (art. 208 k.p.). W takich sytuacjach należy ustalić zasady współdziałania, a czasem także wyznaczyć koordynatora ds. bhp.[4]

4.Różnice względem stosunku pracy.

Choć obowiązki bhp zleceniodawcy przypominają obowiązki pracodawcy, różni je:

– brak pełnej odpowiedzialności pracowniczej – np. nie stosuje się obowiązku opłacania badań lekarskich, szkoleń bhp czy wypłaty świadczeń w razie wypadku (chyba że wynika to z umowy),

– odpowiedniość stosowania przepisów – zleceniodawca samodzielnie ocenia, które przepisy mają zastosowanie,

– ograniczony zakres kontroli – PIP może kontrolować warunki pracy zleceniobiorców, ale z mniejszym zakresem ingerencji niż w przypadku pracowników.[5]

5.Podsumowanie

Zleceniodawca ponosi istotne obowiązki w zakresie bhp wobec zleceniobiorców, choć ich zakres nie jest tożsamy z obowiązkami pracodawcy wobec pracowników. Odpowiednie stosowanie przepisów działu dziesiątego Kodeksu pracy wymaga uwzględnienia specyfiki umów cywilnoprawnych oraz warunków wykonywania pracy. Zaniedbania w tym zakresie mogą skutkować odpowiedzialnością cywilną oraz interwencją organów nadzoru (PIP).

Przygotował Filip Dąbrowski

[1] M. Raczkowski [w:] M. Gersdorf, W. Ostaszewski, K. Rączka, A. Zwolińska, M. Raczkowski, Kodeks pracy. Komentarz, wyd. IV, Warszawa 2024, art. 207

[2] Tamże, art. 304¹

[3] M. Raczkowski [w:] M. Gersdorf, W. Ostaszewski, K. Rączka, A. Zwolińska, M. Raczkowski, Kodeks pracy. Komentarz, wyd. IV, Warszawa 2024, art. 209¹-209³

[4] Tamże, art. 208

[5] Tamże, art. 304